موسیقی در دوره اسلامی

هارون الرشید خلیفه ی عباسی از یک طرف در زهد و تقوا افراط می کرد و از طرف دیگر در عیش و نوش و خوش گذرانی و باده نوشی هم زیاده روی می نمود و هر دو جنبه را دارا بود پسرانش امین و مأمون نسبت به موسیقیدانها و نوازندگان و خوانندگان زیاد محبت می کردند و مأمون غناء را بسیار دوست میداشت و همانطور که بزرگترین مروج علم و ادب بود جانب موسیقیدانها را نیز نگاه می داشت و در دوره ی او اهل این هنر قرب و منزلتی بسزا یافتند.

از حکایاتی که راجع به خوانندگان و نوازندگان در کتاب اغنب ذکر شده معلوم می شود که در دوره ی عباسی به خصوص در زمان هارون و مأمون که درخشان ترین زمان خلافت عباسیان است فن موسیقی خیلی ترقی کرده و عده ی موسیقیدانها زیاد و اغلب ایرانی بودند. از جمله معاریف موسیقی شناسان این دوره دو نفر موسیقیدان مشهورند مرسوم به ابراهیم و پسرش اسحق که حکایات نوازندگی خوانندگی آنها به تفصیل در کتاب اغانی مسطور است و اینک به طور خلاصه از آن نام می بریم.

ابراهیم موصلی«ابراهیم پسر هامان پسر بهمن پسر نسک(از دهقانان ارجان فارس) بوده.»(125-188) اصل او از یک خانواده ی نجیب و اصیل ایرانی بوده و در کوفه متولد شده است. مسافرتی هم به ری و بغداد کرده و از استادان فن موسیقی نواختن عود و خواندن آواز را فراگرفته.مهدی خلیفه عباسی علاقه ی شدید به او داشته ابراهیم در نظر هارون نیز محترم بودهچنانکه موسیقیدان و ندیم وی شده ابراهیم در اثر هدایاءی که از هارون و سایر بزرگان گرفت ثروتی هنگفت یافت و عده ی زیادی شاگرد داشت که به آنها موسیقی تعلیم می داد. از جمله چند نفر از دختران جوان را برای فن خوانندگی تربیت می کرد. قبل از او زنهاءی که از فن آواز اطلاع داشتند از کنیزان سیاه روی بودند و او برای اول دفعه چند دختر سفید روی زیبا صورت را در فن آواز تربیت کرد و وجاهت منظر نیز بیشتر سبب اهمیت این نوع خوانندگان شد. ابراهیم قوه ی سامعه ی دقیقی داشت و بین سی نفر دختر که عود می نواختند اگر یکی از سیم ها ناکوک بوده فورا تشخیص می داده است. گویند ابراهیم نهصد نغمه ی موسیقی ساخته بود. پسرش اسحاق بین این الحان سیصد نغمه را شاهکار پدر خود دانسته و سیصد نغمه را متوسط و سیصد نغمه ی دیگر را مبتذل و نغمات عادی تشخیص داده. ابراهیم مسافرتی به ری کرده و در آنجا موسیقی قدیم ایران را از جونویه نام زرتشتی فرا گرفته.